Lo’da iyo Laamiyada Muqdisho yaa u kala garqaada?

MUQDISHO waa caasimada dalka Soomaaliya waxey kutaalaa galbeedka badweynta Hindiya, sodon sano ka hor waxay ahaan jirtay magaalo ay u soo dalxiis tagaan dadyowga duniga, maadaama ay leedahay xadaarad iyo xeebo qurux badan dadka ajaanibta ah ee u soo dalxiistaga qaarkood si toos ah ayay u soo daggi jireen, taasi waxay suragalisay inay ku noolaadaan dad kala jinsiyad ah.

Waxaa magaalada Muqdisho dhidibada loo aasay waqti aad u fog oo aay taariikhyahanada isku qilaafeen in magaaladaas la aasaasay qarnigii 2aad ama kii 3aad ee taariikhda miilaadiga.

Muqdisho waxey ahaan jirtay xarun ganacsi iyo marin kala qeybiya Hindiya iyo yurub (inta aan la qodin kanaalka suweys) iyo jaziirada carabta iyo xeebta Afrikada bari.

Taariiq facweyn iyo maalmo qurux badan oo ay magaaladu ku soo jirtay xilli dheer, waxaa marqura isbadalay wijigii qurxanaa iyo astaantii dalka ay leheed magaalado kadib burburkii dowladii dhexe ku yimid.

Inkastoo magaaladu ay iskacaabisay dhibaatooyin badan oo ka dhashay dagaaladii sokeeye iyo burburkii xoogganaa ee ka dhashay hubkii leysku ridaye, hadane waxaan ladafiri karin caqabadaha willi horyaal magaalada sida wadooyin-ka burbursan, meelaha biyo fariisidka xilli roobaadka iyo wasaqowga tirade badan ee ka dhashay balaastiga magaalada dhooban, balse intaa oo idil waxaa ugu darsamay xoolaha nool ee magaalada dhaxyaacaya afar iyo labaatanka saac.

Lo’da iyo Laamiyada Muqdisho  

Waxaa si maalinle ah u arki kartaa hadii aad Muqdisho joogto xoolaha jaadadkooda kala duwan oo dhaxyaaraha faris magaalaha iyo wadooyin-ka bartamaha u ah caasimada, xoolahaa waxaa ugu badan lo’da oo dhaqanka magaalada laqabsatay, dagmooyin-ka Waabari, Wadajir,

Warta-nabada, Darkenley iyo Hodan waa goobaha ugu badan ee aad sii ogtahay in aad kula kulmeyso lo’ada oo wadada fadhisa.

Sababta ugu weyn ee keentay inay magaalo noqoto meel xoolaha lagu dhaqdo waxay dadbadan ku sheegayaan abaarihii soo noqnoqday ee dalka ku dhuftay kuwaa oo keenay markii lawaaye meel ay baadkahelaa xoolaha in magaalada lala soo maciin bidan.

Kasokow dhibaatooyin-ka ay keeneen oo isugu jira kuwo muuqda iyo kowo aan muuqan, waxaa jira dhibaatooyin ay iyago lakulmaan, waxaana ka mid ah gawaarida oo jiirta, wasaqda iyo bacaha oo ay si xisaab la’aan ah u cunayaan iyo mida ugu daran oo ah inay ka nabadgali waayaan caruuta oo marba dhinac u eryata.

Muqdisho dhibaatada ay kala kulantay xoolahaa dhax yaacaya waxaa kamid ah in lagala quustay dhireentii magaalada iyo dhirtii bilicda iyo nuurka u noqon laheyd wadooyin-ka magaalada, tii wadooyin-ka mark laga soo gudbo waxaa haatan gabaabsi ah geedihii waaweynaa ee guryaha ku yaalay oo xoolaha loogurayo.

Maxaa xal u noqon kara caqabada ka dhalatay xoolaha magaalada lagu hayo.

Madaama Muqdisho oo ah caasimada iyo wajiga ummadda Soomaaliyeed waxaa qasab ah inay noqoto magaalo doog ah oo dhireysan, si hadafkaa loogaarana waa qasab in xal waara loohelo xoolaha magaalada lagu hayo.

Maamulka gobolka banaadir oo ah meesha ugu dambeyse iyo marjaca masuulka ka ah magaalada ayaana looga fadhiyaa in uu keeno xal wanaagsan balse hadii aan talladeena raacino,

Waxaa lama huran ah in lasameeyo laanta wacyigalinta, si dadka leh xoolaha loogu sheego muhiimada bilicda magaaladu ay u leedahay iraga iyo caqabada ay keeneen xoolahoda.

In awaamiir lafulin kara uu keeno maamulka taas oo lagula xisaabtamayo qoysaska xoolaha magaalada ku dhax hayo.

 

Waxaa qoray: Cali Hilowle

 

Arrimaha Bulshada / Dhibaatada laga dhaxlay ciyaal weerada

Muqdisho – Dhowrkii sanno ee ugu dambeeyey, waxaa magaalada Muqdisho ku soo badanayay dhallinyaro da’ dhexaad ah oo wata mindiyo, baangado iyo dhallooyin la jibiyey. Dhalinyaradaaa, waxay u abaabulan yihiin koox koox, aad ayay u diyaarsan yihiin marka loo eego sida ay isaga amar qaadanayaan iyo qaabka ay u dhisan yihiin oo qeybo badan oo Muqdisho ah ku sii xoogeysanaya.

Degmooyinka ay ku xoogan yihiin waxaa kamid ah; Wadajir, Kaaraan iyo Dharkeynley. Degmada wadajir oo keliya waxaa ka sameysan in kabadan siddeed koox oo wata magacyo marka aad maqashidba ku argagax galinaya waxaa kamid ah magacyadaas, Ciyaal Dhiijeey, Ciyaal olol, God-godka, Xaawo taako, Citizen, Shataafo, Young boys, Jiiro faras iyo kuwo kale oo badan. Sababta ugu weyn ee magacyadaas ula baxeen waa inay cabsi galiyaan dadka ku nool aagaas.

Inkastoo kooxahan ay wadaagaan dabeecado isku mid ah, hadana koox kasta waxay u howlgashaa si gaar ah, xaafadahana waa ay ku kala xooganyihiin. Mararka qaarkood dhalinyaradaas weerarro xoogan ayay isku qaadaan, iyagoo adeegsanayo dhagxaan, mindiyo iyo biro kale oo ay isku gaarsiiyaan dhaawacyo halis ah.

Arrinta ugu halista badan waa marka la qabto mid kamid ah dhinacyada dagaalama oo kooxdii ka soo horjeeday ay gacanta ku dhigaan, waxay geystaan dhibaatooyin sida inay tinta ka xiiraan, muuqaal ayay ka duubaan waxay ku faafiyaan baraha bushada.

Waxa ugu badan ee dhalinta ku kaliftay inay dhibkan galaan waxaa loo aaneeyaa daroogada ay isticmaalaan. Ganacsada oo ah isha ugu weyn ee dalka wax soo galiya ayaa si weyn uga macaashta dhibaatada ay dhalinyaradan ku kacaan madaama ay isticmaalayaan cirbado, kaniiniyaal iyo waxyaabo kale oo uu jirkoodu la qabsaday.

Ciyaar weerara oo hadda u muuqda inay isku sii beddelayaan tuugo iyo gaan-gis waxay saameyn xooggan ku yeesheen noloshii caadi aheyd ee xaafadaha qaar sida in masaajida lagu dukan kari waayo, suuq-yada qaar inay xirmeen iyo in waalidkii carruurta ay bannaanka wax uga dirsan waayaan.

Tallado

1. Si looga gudbo dhibaatada ka dhalatay ciyaal weerada, loona ilaaliyo mustaqbalka carruurta ee haadaanta ka sii hoobanaya, waxaa qasab ah in uu dhaco xariir wanaagsan oo dhexmar waalidka iyo carruurta si aan fursad loogu siin ficil qallooca.
2. In ganacsatada Soomaaliyeed ay joojiyaan ka ganacsiga daroogada iyo waxyaabaha maanka-dooriya.
3. In Booliska iyo dadka degaanka uu dhexmaro xariir wanaagsan oo lagula soconayo dhaqdhaqaaqa iyo amniga xaafadaha.

Qore: Cali Hilowle

Arrimaha Bulshada / Dhibaatooyinka Muqdisho u gaarka ah

 

Muqdisho: Shacabka Soomaaliyeed guud ahaan iyo gaar ahaan dadka ku nool Muqdisho waxa ay wajahayaan dhibaatooyin ballaaran oo isugu jira kuwo dabiici ah iyo kuwo aan gacmaheenna ku kasbanay.

Shacabka Muqdisho ku nool lagu qiyaaso saddex milyan oo qof waxay wajahayaan dhibaatooyin badan oo mararka qaarkood ka hor istaaga inay raadsadaan nolol maal-meedkooda.

Saddexda milyan ee Muqdisho ku nool dhibaatooyinka amni ee dalka ka jira ka sokow waxay wajahaan mushkilado ka dhasha ciidanka hubeysan ee waddooyinka xoogga ku mara.

Dhacdooyinka murugada leh ee laga diiwaan galiyay rasaasta ay xisaab la’aanta u furaan askarta wadooyinka Muqdisho awooda ku mara waxaa kamid ah labo walaalo ah oo lagu dilay isgowska Dabka halka dhacdada kale ee aadka looga murugooday ay aheyd dhakhtar isbitaalka Digfeer ka howgaleysay oo u geeriyootay rasaas haleeshay xilli ay ka rawaxaysy shaqadii ay bulshada u heysay ee caafimaadka.

Dhibaatada kale ee dadka Muqdisho ku nool wajahaan waxaa kamid ah is-rasaaseynta mararka qaar dhax martay ciidanka hubeysan ee isaga hor yimaada isgosyada, ciidanka dalka gaar ahaan booliiska iyo militariga waa kuwa  ugu badan ee israsaaseynta ku dhaxmarto magaalada taas oo keenta inay waxyeelo soo gaarto shacabka ka wadooyinka isticmaalaya.

Dhibaatada kale oo sida gaar ah u saameeya shacabka Muqdisho waa wadooyinka xirma xilliyada madaxdu xafiiska ka soo baxayaan ama ay dhacayaan doorashooyinka, dhamaan isgowsyada Muqdisho ayaa la xiraa marwaliba oo madaxweynaha ama masuul kale oo dowlada xil ka haya uu bannaanka u soo baxayo, xilliyada ay wadooyinka xiranyihiin waxaa dhib ballaaran lagu qabaa gaarida goobaha caafimaadka, goobaha waxbarashada, dadka ballanta lahaa gaar ahaan dadka safarka ah waxaana xilliyada la dareemo dhibaatada ugu badan ee madaxdu sababaan.

Si dhibaatooyinka looga gudbo waxaa qasab ah in hoggaanka dalka la wareegaya uu xisaabta ku darsado magaalada inaysan kaliya ku nooleen isaga iyo inta maamulka la heysa.

Qore: Cali Hilowle